Τουρισμός, Πολιτισμός και πολιτική αντιπαράθεση
του Αλέξανδρου Τσατσαρούνου
Δημοσιεύθηκε στην Κυκλαδική
Στις 27 Νοεμβρίου 2020 ο Δήμος Νάξου & Μικρών Κυκλάδων και το Σωματείο «Διάζωμα» παρουσίασαν δημόσια την πρόταση για την υλοποίηση της «Πολιτιστικής Διαδρομής Νάξου» με τη μορφή Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης (Ο.Χ.Ε), η οποία από τις 14 Δεκεμβρίου 2020 μέχρι και τις 14 Φεβρουαρίου 2021, βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση.
Την Πέμπτη 28 Ιανουαρίου, στην Κυκλαδική φιλοξενήθηκε ένα άρθρο – συμβολή στη διαβούλευση για την «Πολιτιστική Διαδρομή Νάξου», των κ. Μιχάλη Φραγκίσκου και Λευτέρη Βερύκοκκου, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι «η συνεργασία με το Διάζωμα θα είναι στίγμα στην πολιτιστική διαδρομή αιώνων του νησιού μας».
Οι Πολιτιστικές Διαδρομές δεν είναι κάτι καινούργιο. Το Συμβούλιο της Ευρώπης τις εισήγαγε το 1987 για να καταδείξει, με όχημα ένα ταξίδι στον χώρο και τον χρόνο όπως σημειώνει, ότι η διαφορετική παράδοση και ο πολιτισμός των ευρωπαϊκών χωρών είναι δυνατόν να οικοδομήσουν μια κοινή, ζωντανή πολιτιστική κληρονομιά. Το Διάζωμα δεν διεκδικεί την πατρότητα της ιδέας, πρέπει όμως να του αναγνωριστεί ότι εδώ και χρόνια παλεύει μόνο του στη χώρα μας για τη δημιουργία Πολιτιστικών Διαδρομών, έχοντας πολλές φορές να αντιμετωπίσει τοπικές αγκυλώσεις και δεσμεύσεις, αλλά και μικροσυμφέροντα, ενώ, καθώς οι προτάσεις του απευθύνονται στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, εμπλέκεται ακούσια και στην πολιτική αντιπαράθεση.
Ο στόχος του εγχειρήματος των Πολιτιστικών Διαδρομών είναι η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου και επώνυμου προϊόντος πολιτιστικού τουρισμού, το οποίο, αφενός, θα αναδείξει τον πολιτιστικό πλούτο κάθε περιοχής και, αφετέρου, θα γίνει μοχλός βιώσιμης ανάπτυξης. Θα διαμορφώσει ένα ρεύμα ήπιας τουριστικής δραστηριότητας που δεν θα είναι περιορισμένο στα στενά όρια της υψηλής τουριστικής περιόδου, θα συνδέσει την παραγωγική οικονομία με την πολιτιστική και τουριστική διαχείριση, θα προωθήσει τις συνέργειες και την καινοτομία και θα εμπλέξει στη σύγχρονη επιχειρηματικότητα την τοπική κοινωνία.
Οι κ. Φραγκίσκος και Βερύκκοκος επισημαίνουν πολύ σωστά ότι: «Τα επιμέρους στοιχεία της συγκεκριμένης πρότασης φαίνονται να είναι αποδεκτά και ώριμα να εφαρμοστούν, αφού αποτελούν γνωστές προτάσεις που συζητούνται επί δεκαετίες στη Νάξο, περιέχονται στα πολιτιστικά και τουριστικά προγράμματα των δημοτικών παρατάξεων, στις περιφερειακές και εθνικές κατευθύνσεις – στρατηγικές και υλοποιούνται ήδη σε μεγάλο βαθμό από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων εδώ και χρόνια και άλλους δημόσιους φορείς».
Σε αυτή την παράγραφο βρίσκεται το «κλειδί» για την κατανόηση της Πολιτιστικής Διαδρομής. Της υλοποίησης δηλαδή των προτάσεων που χρονίζουν εδώ και δεκαετίες όπως τονίζουν οι αρθρογράφοι, παρόλο που όπως υποστηρίζουν, είναι αποδεκτές και ώριμες να εφαρμοστούν.
Η πρόταση του Διαζώματος προσφέρει εξειδικευμένη τεχνογνωσία και πολύχρονη εμπειρία, ενώ όποιος την διαβάσει θα διαπιστώσει ότι στο «Σχέδιο Μάρκετινγκ για την Πολιτιστική Διαδρομή της Νάξου» (σελ. 156 κ.ε.) προτείνεται η υλοποίηση να γίνει από το Γραφείο Τουρισμού του Δήμου, το οποίο θα πρέπει να επανασυσταθεί ή από τον DMO Νάξου, αν και όταν θεσμοθετηθεί η δημιουργία των DMO από τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και όχι από το Διάζωμα ή κάποιον φορέα ιδιωτικών συμφερόντων.
Η ανησυχία για την «παράδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς στην ιδιωτική εκμετάλλευση» είναι ως ένα βαθμό κατανοητή, δεν θα πρέπει όμως να μεταβάλλεται σε βεβαιότητα, η οποία να καταλήγει σε λογικά άλματα και στο αυθαίρετο συμπέρασμα ότι η υλοποίηση αποδεκτών και ώριμων να εφαρμοστούν προτάσεων όπως οι ίδιοι οι αρθρογράφοι επισημαίνουν, θα είναι «επιζήμια για τον πολιτιστικό πλούτο του νησιού, για τη βιωματική σχέση των κατοίκων με τα μνημεία, για τους δεσμούς με το ιστορικό περιβάλλον, για τις ισχυρές τοπικές ταυτότητες και συνειδήσεις που τους χαρακτηρίζουν».
Η διαβούλευση με φορείς και δημότες, που πολύ σωστά υπογραμμίζουν οι κ. Φραγκίσκος και Βερύκκοκος ότι είναι απαραίτητη, έχει γίνει. Όχι μόνο τις 60 ημέρες της δημόσιας διαβούλευσης στην ιστοσελίδα του Δήμου. Όπως οι ίδιοι λένε οι προτάσεις συζητούνται εδώ και δεκαετίες, ενώ περιέχονται και στα πολιτιστικά και τουριστικά προγράμματα των δημοτικών παρατάξεων.
Το αίτημα της «επεξεργασίας από τον Δήμο ενός νέου μοντέλου ήπιου τουρισμού, που θα ενσωματώνει την παραγωγική και πολιτιστική ταυτότητα της Νάξου» περνά μέσα από την Πολιτιστική Διαδρομή. Αυτή θα είναι το κύριο όχημα της διαφοροποίησης του σχεδιασμού και των προτεραιοτήτων του τουρισμού. Εκτός από τις χιλιάδες σελίδες βιβλιογραφίας για το θέμα και τις μελέτες του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού και του Συμβουλίου της Ευρώπης αυτό τεκμηριώνεται και από τη διεθνή εμπειρία, την οποία κάποια στιγμή θα πρέπει να μελετήσουμε και να αξιοποιήσουμε.
Δεν είναι δυνατόν να συζητάμε για πολιτισμό και τουρισμό με όρους εσωστρέφειας και τοπικισμού. Φράσεις όπως «δεν έχουμε ανάγκη από συνδιαχειριστές στην εργασία μας, πολύ περισσότερο στον πολιτιστικό μας πλούτο» δεν συνάδουν με το όραμα της βιωματικής διάδρασης και της επικοινωνίας των ανθρώπων και των πολιτισμών. Πολιτιστική Διαχείριση δεν σημαίνει μετατροπή της πολιτιστικής κληρονομιάς σε εμπορεύσιμο αγαθό. Πολιτισμός δεν είναι μόνο τα μνημεία. Είναι ό,τι συνετέλεσε στη διαμόρφωση του τρόπου ζωής των κατοίκων ενός τόπου: η μορφολογία του χώρου, το κλίμα, η ιστορία, τα αρχαιολογικά μνημεία και τα μουσεία, η θρησκευτική παράδοση, το περιβάλλον, η παραδοσιακή και η σύγχρονη τέχνη σε κάθε έκφρασή της, η αρχιτεκτονική, η βιομηχανική κληρονομιά και η παραγωγική και επαγγελματική ιστορία, ο αθλητισμός, η γαστρονομία, η οινογνωσία και οι αγροδιατροφικές παραδόσεις, η άυλη πολιτιστική κληρονομιά, οι ντοπιολαλιές, οι ιδιωματισμοί, οι συνήθειες κλπ.
Η διαχείριση του πολιτισμού σε όλο τον κόσμο δεν γίνεται για ωφεληθεί ένα επιχειρηματικό σχήμα. Γίνεται για να αναδειχθεί, να διατηρηθεί και να σωθεί η πολιτιστική κληρονομιά. Έχει στόχο να μην εξαντληθούν οι φυσικοί πόροι και να μην αλλοιωθούν και ομογενοποιηθούν οι παραδόσεις, ενώ, όπως και η σύγχρονη Διαχείριση Τουριστικών Προορισμών επιδιώκει να εμπλέξει τις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες θα πρέπει να έχουν εκτός των άλλων και οικονομικό όφελος από τη διαχείριση.
Σημείωση: Η παρέμβαση δεν συνιστά «απολογία» ή «υπεράσπιση» του Διαζώματος, με το οποίο δεν διατηρώ καμία επαγγελματική ή άλλη σχέση. Φιλοδοξεί να συμβάλει στον διάλογο για την ορθολογική και βιώσιμη ανάπτυξη της Νάξου. Ενός μοναδικού τόπου, ο οποίος ξεκινώντας από την Πολιτιστική Διαδρομή και όσα είναι δυνατόν να δημιουργηθούν γύρω από αυτήν, σε μερικά χρόνια θα μπορεί να αποτελεί διεθνές υπόδειγμα βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης.
